Copyleft Nedir?

Copyleft, bir programın (veya başka bir çalışmanın) özgür yazılım haline getirilmesi, programın tüm değiştirilmiş ve geliştirilmiş sürümlerinin de özgür yazılım olması için genel bir yöntemdir.

Bir programı özgür hale getirmenin en basit yolu, telif hakkını kaldırıp programı kamu malı haline getirmektir. Bu istekleri bu yöndeyse insanların programı ve iyileştirmeleri paylaşmalarını sağlar. Ancak bu durum ayrıca işbirliği yapmayan insanların programı özel mülk yazılıma dönüştürmesine de neden olur. Bu insanlar, çok sayıda ya da az sayıda değişiklik yapar ve programı özel mülk bir ürün olarak dağıtırlar. Programı bu değiştirilmiş biçimde alan insanlar, özgün yazarın onlara sağladığı özgürlüğe sahip olamazlar; aradaki insanlar bu özgürlüğü yok etmiştir.

GNU Projesinde, hedefimiz, tüm kullanıcılara, GNU yazılımını yeniden dağıtmaları ve değiştirmeleri için özgürlük sağlamaktır. Aradaki insanlar özgürlüğü yok ederlerse, kodumuz “birçok kullanıcıya ulaşabilir” ama bu kullanıcıların özgürlüğü olmayacaktır. Bu nedenle, GNU yazılımını kamuya açık hale getirmek yerine, “copyleft” uygularız. Copyleft, değiştirsin veya değiştirmesin, yazılımı dağıtan kimsenin, yazılımı kopyalamak ve değiştirmek isteyen kimselere bu özgürlüğü aktarmaları gerektiğini söyler. Copyleft, her kullanıcının özgürlüğe sahip olmasını güvence altına alır.

Copyleft ayrıca diğer programcıların özgür yazılıma katkı sağlaması için bir güdü de oluşturur. GNU C++ derleyicisi gibi önemli özgür programlar yalnızca bu nedenden dolayı varlar.

Copyleft ayrıca geliştirdiği iyileştirmeleri özgür yazılıma aktarmak isteyen programcıların bunu yapması için izin almalarına da yardımcı olmaktadır. Bu programcılar, daha fazla para kazanmak için hemen hemen her şeyi yapacak olan firmalar veya üniversiteler için çalışmaktadır. Bir programcı, değişikliklerini kamuya aktarmak isteyebilir ancak işvereni, değişikliklerini özel mülk bir yazılım ürününe dönüştürmek isteyebilir.

İşverene, gelişmiş sürümün özgür yazılım hariç olmak üzere dağıtılmasının yasa dışı olduğunu açıkladığımızda, işveren genelde bu yazılımı çöpe atmak yerine özgür yazılım olarak dağıtmayı tercih etmektedir.

Bir programı copyleft haline getirmek için, ilk olarak telif hakkının olduğunu ifade ederiz; daha sonra dağıtım koşulları ekleriz, bu koşullar program kodunun veya programdan elde edilen herhangi bir programın kullanım haklarını, değiştirme ve yeniden dağıtım haklarını, dağıtım şartları aynı kalacak şekilde herkese sağlayan yasal bir araçtır. Böylece kod ve özgürlükler yasal olarak ayrılmaz hale gelir.

Özel mülk yazılım geliştiricileri, telif hakkını kullanıcıların özgürlüğünü almak için kullanmaktadır; biz ise telif hakkını kullanıcıların özgürlüğünü garanti etmek için kullanmaktayız. İsmini, “copyright”'tan (telif hakkı) “copyleft”'e çevirmemizin nedeni budur.

Copyleft, program üzerinde telif hakkını kullanmanın bir yoldur. Telif hakkından vazgeçmek anlamına gelmez; gerçekte, telif hakkından vazgeçmek copylefti imkansızlaştıracaktır. “Copyleft” kelimesindeki “left” (sol); İngilizce'deki “to leave” (terketmek, bırakmak) fiiline bir atıf değildir; sadece “right” (sağ) yönünün tersini temsil etmektedir.

Copyleft genel bir kavramdır ve genel bir kavramı doğrudan kullanamazsınız; sadece kavramın beirli bir gerçekleştirimini kullanabilirsiniz. GNU Projesinde, çoğu yazılım için kullandığımız özel dağıtım terimleri GNU Genel Kamu Lisansı'nda mevcuttur. GNU Genel Kamu Lisansı sıklıkla kısaca GNU GPL olarak adlandırılır. Ayrıca İnternette GNU GPL hakkında Sıkça Sorulan Sorular sayfası var. FSF'nin katkı sağlayanlardan telif hakkı devirlerini neden aldığına ilişkin bilgileri de okuyabilirsiniz.

Alternatif bir copyleft biçimi olan GNU Affero Genel Kamu Lisansı (AGPL) sunucularda kullanılma ihtimali olan programlar için tasarlanmıştır. Kamuya açık hizmetleri gerçekleştirmek için kullanılan değiştirilmiş sürümlerin kaynak kod olarak da kamuya yayınlanmasını güvence altına alır.

Uzlaşmacı bir copyleft biçimi olan GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı (LGPL) bazı (ama tümü değil) GNU kütüphanelerine uygulanmaktadır. LGPL'i uygun bir şekilde kullanmak için daha fazlasını öğrenmek üzere, lütfen “Bir Sonraki Kütüphaneniz İçin Neden Kısıtlı GPL Kullanmamalısınız” yazısını okuyun.

GNU Özgür Belgelendirme Lisansı (FDL) kılavuz, ders kitabı veya diğer belgelerin değiştirilmiş olsun veya olmasın, ticari olsun veya olmasın herkes tarafından kopyalanması ve yeniden dağıtılmasına yönelik etkin bir özgürlük sağlamak için kullanılması amaçlanan bir copyleft biçimidir.

Uygun lisans bir çok rehberde ve her bir GNU kaynak kodu dağıtımında içerilmiştir.

Bütün bu lisanslar kendi çalışmalarınıza, sizin telif hakkı sahibi olduğunuz varsayımıyla, rahatlıkla uyarlayabileceğiniz şekilde tasarlanmıştır. Uyarlama için lisansları değiştirmenize gerek yoktur, sadece çalışmada lisansın bir kopyasını barındırmanız ve kaynak kodlarda uygun bir şekilde lisansa yönelik bildirimleri eklemeniz yeterlidir.

Birçok farklı program için aynı dağıtım terimlerinin kullanılması, çeşitli farklı programlar arasında kodun kopyalanmasını kolaylaştırmaktadır. Tümü aynı dağıtım terimlerine sahip oldukları için, terimlerin uyumlu olup olmadığının düşünülmesine gerek yoktur. Kısıtlı GPL'nin 2. sürümü dağıtım terimlerini genel GPL olarak değiştirmenize izin veren bir eklemeyi içerir, böylece kodu GPL tarafından kapsanan başka bir programa kopyalayabilirsiniz. Lesser GPL'nin 3. sürümü, GPL 3. sürüme bir istisna olarak eklenmiştir, uyumluluk böylece otomatikleşmiştir.

Eğer programınızı GNU GPL veya GNU LGPL ile copyleft yapmak istiyorsanız, lütfen lisans açıklamaları sayfasını öneriler için ziyaret edin. Seçtiğiniz lisansın tüm metnini kullanmanız gerektiğini unutmayın. Her biri bir bütündür ve kısmi kopyalara izin verilmemektedir.

Eğer kılavuzunuzu GNU FDL ile copyleft yapmak istiyorsanız, lütfen FDL metnininsonundaki yönergeleri ve GFDL açıklamalar sayfasını inceleyin. Yine kısmi kopyalara izin verilmemektedir.

Telif hakkı simgesi yerine bir çember içerisinde ters C kullanmak yasal bir hatadır. Copyleft yasal olarak telif hakkına (copyright) dayanmaktadır, dolayısıyla çalışmanın telif hakkı ibaresi olmalıdır. Bir telif hakkı ibaresinin ya telif hakkı simgesini (çember içinde C) veya “Copyright” kelimesini içermesi gerekmektedir.

Çember içerisinde ters C'nin herhangi bir yasal önemi yoktur, dolayısıyla bir telif hakkı ibaresi değildir. Kitap kapaklarında, posterlerde, vb. durumlarda eğlenceli olabilir ama web sayfanızda onu nasıl temsil ettiğiniz konusunda dikkatli olun!